دوره ۲، شماره ۵۴ - ( ۱-۱۳۹۴ )
چکیده
برنامه فبک، به عنوان رویکردی نوین در نظام تعلیم و تربیت و با هدف پرورش مهارتهای فکری سطح بالا از دوران کودکی و نوجوانی، و تربیت انسانهایی با قدرت قضاوت و داوری بر اساس ملاک‌ها و موازین معتبر شناخته می شود. از زمان طرح این رویکرد توسط متیو لیپمن (۱۹۶۹) و همکارانش تاکنون، تحقیقات و تحلیل‌های فراوانی در جهت تایید و نقد این برنامه صورت گرفته است که هریک به نوعی سبب تقویت یا اصلاح بنیان ها و رویه‌های این رویکرد در نظام تعلیم و تربیت شده اند. برنامه فبک، مجالی برای گفت و شنود بر مبنای تفکر نقاد، خلاق، مراقبتی و مشارکتی در بین دانش آموزان فراهم می‌سازد که سبب خود اصلاحی در آراء و اندیشه های آنان می‌شود؛ لحاظ چنین مجالی برای رشد و اصلاح این رویکرد نیز از طریق بررسی و ارزیابی نقدها و نقطه‌نظر ها و گفتگوی میان ناقدان و مدافعان میسر می گردد. سوالی که این مقاله به آن می-پردازد برگرفته از یکی از نقدهای وارد به این برنامه خصوصاً در ایران است: آیا فبک برنامهای تربیتی محدود به «روش محوری» و عدم توجه به «محتوا» میباشد؟ پیشفرضی که محقق را به سمت تأمل روی این نقد سوق میدهد کوشش وافر مبدعان برنامه و پیشگامان پسین او در موسسه پیشبرد فلسفه برای کودکان، درخصوص نگارش مجموعه داستانهایی با مضامین فلسفی بعنوان برنامه درسی دقیق ومنسجم و همچنین محتوای تخصصی و آزاد برای استفاده در رویهای تربیتی به نام «حلقۀ کندوکاو فلسفی»، بود. روش مطالعه در این جستار روش توصیفی و تحلیلی است، که با مطالعه و تحلیل آثار لیپمن و سایر پیشگامان حوزه فبک، و خصوصاً با استعانت از کتاب ناتاشا(۱۹۹۶)که به نوعی پاسخ مبدع برنامه به نقدهای مطرح شده در زمان حیات وی می باشد، است. تأملات محقق روی این آثار، حاکی از اثبات جامعیت این برنامه در حوزه تعلیم و تربیت، به عنوان رویکردی است که در عین برخورداری از روش خاص، از اهمیت تدارک محتوای فلسفی جهت بهبود مهارتهای فکری نیز غافل نمی-باشد.
